Ze względu na dopuszczalne źródła poznania świata wyróżnia się wiedzę racjonalną (zgodną z krytycznie usposobionym rozumem i doświadczeniem) oraz irracjonalną (dopuszcza się również źródła pozaracjonalne, np. emocjonalne, wolitywne, wiedzę nadprzyrodzoną). S. Kamiński wyróżnił trzy typy wiedzy racjonalnej [Kami81]: potoczną (zdroworozsądkową), naukową oraz mądrościową – najwyższą, najbardziej podstawową i ostatecznie ugruntowaną. Jak dotychczas informatycy charakteryzując wiedzę i źródła jej pochodzenia rzadko zwracają uwagę na tego rodzaju cechy wiedzy.
Zależnie od sposobu uzyskiwania wyróżniono wiedzę systematyczną (planowo zdobywaną) oraz niesystematyczną (zdobywaną spontanicznie i dorywczo). Zależnie od metod uzyskiwania wyróżnia się wiedzę dedukcyjną (niezawodnie wywnioskowaną z apriorycznie przyjętych przesłanek metodami dedukcji), indukcyjną (wyjaśniającą fakty, które są dane w doświadczeniu, metodą indukcji) oraz abdukcyjną (wyjaśniającą hipotezy poprzez rozumowania abdukcyjne). Podobnie jak w przypadku źródeł poznania świata jak dotychczas informatycy charakteryzując wiedzę i źródła jej pochodzenia rzadko zwracają uwagę na tego rodzaju charakterystyki wiedzy.
Z uwagi na przedmiot poznania wiedza może być ogólna (wieloaspektowa) lub specjalistyczna (jednoaspektowa). Wyróżnia się również wiedzę teoretyczną (wyjaśniającą, dlaczego jest tak lub było) oraz praktyczną (uzasadniającą, dlaczego należy działać tak, a nie inaczej). Charakterystyka ta jest często brana pod uwagę, zwłaszcza w procesie modelowania wiedzy.
Istotne jest także wyróżnienie wiedzy a priori oraz a posteriori. Żeby zrozumieć różnicę pomiędzy tymi charakterystykami wiedzy trzeba ją odnieść do działania. Wiedza a priori odnosi się do zasobu wiedzy przed rozpoczęciem działania (procesu poznawczego). Wiedza a posteriori to wiedza wynikowa, rezultat podjętych działań.
Wiedzę organizacji gospodarczej można także rozpatrywać z punktu widzenia dziedziny, której dotyczy. W tym kontekście mówi się o wiedzy z dziedziny finansów, polityki kadrowej itp. Charakterystyka wiedzy w odniesieniu do dziedziny to jeden z najczęstszych aspektów analizy i opisu wiedzy, stosowany przez inżynierów wiedzy.
Wiedza może występować w postaci proceduralnej i deklaratywnej. To rozróżnienie jest istotne dla informatyka, zwłaszcza w kontekście analizy możliwości jej przetwarzania przez automaty.
Przedstawiona charakterystyka wiedzy nie jest ani bezdyskusyjna, ani ostateczna. Można spotkać jeszcze inne kryteria opisu właściwości wiedzy. Dla uzupełnienia omówionych cech wiedzy w tab. 1 przedstawiono przegląd właściwości (cech) wiedzy.
Tabela 1. Zestawienie właściwości (cech) wiedzy
Cecha wiedzy | Zakres/definicja rodzaju wiedzy |
Postać | Niejawna Jawna |
Typ | Proceduralna Deskryptywna |
Dziedzina | Dziedzina, w której wiedza jest stosowana |
Stosowalność | Od lokalnej do globalnej |
Poziom zarządzania | Operacyjny/taktyczny/strategiczny |
Zastosowanie | Praktyczna Teoretyczna |
Dostępność | Od publicznej do prywatnej |
Poprawność | Poziom trafności (accuracy) lub wiarygodności (certainty) |
Biegłość | Poziom ekspertyzy wbudowanej w wiedzę |
Źródło wiedzy | Pochodzenie wiedzy |
Wielopoziomowość | Wiedza Metawiedza Meta-metawiedza |
Ogólność | Od konkretnej do ogólnej |
Mierzalność | Poziom, do jakiego wiedza może być mierzalna |
Programowalność | Poziom, na jakim wiedza jest łatwa do przekazu lub użycia |
Wynikiem działań wiedzotwórczych mogą być różne elementy wiedzy. Jedną z podstawowych cech wiedzy jest jej wielopoziomowość i granulacja. Powiązanie elementów wiedzy może być różnorodne.